zachowanie dziecka z ADHD

Leczenie

 Leczenie nadpobudliwości psychoruchowej jest wielokierunkowe, zwykle trwa wiele lat i czynnie angażuje lekarza, rodzinę i szkołę pacjenta. Dzieci, u których zastosowano więcej rodzajów terapii lepiej funkcjonują po 1-3 latach leczenia niż dzieci, u których ograniczono się tylko do jednego rodzaju działań.

 

Zwykle stosuje się co najmniej wyjaśnianie istoty zaburzenia, poradnictwo w dziedzinie metod wychowawczych i naukę postępowania z dzieckiem. Często działaniami edukacyjnymi obejmuje się także nauczycieli i opiekunów szkolnych dziecka. W indywidualnych przypadkach stosuje się psychoterapię indywidualną dziecka lub rodzinną.

 

Jeśli przy pomocy tych metod nie udaje się osiągnąć poprawy, lekarz proponuje zastosowanie leków.

 

W zespole terapeutycznym oprócz lekarza psychiatry powinien znaleźć się psycholog i pedagog. Taki zespół powinien mieć możliwość stałego kontaktu z rodzicami dziecka i szkołą.

Stosowanie leków w ADHD



W leczeniu zespołu nadpobudliwości nie należy ograniczać się do samego podawania leków, ponieważ nie są one w stanie zmienić wszystkich aspektów funkcjonowania dziecka z ADHD. Niemniej długotrwała, bezpieczna i skuteczna farmakoterapia przynosi znaczne korzyści. Powinno się ją stosować u dzieci, u których sama korekta metod wychowawczych a także inne oddziaływania nie przynoszą oczekiwanych efektów lub z jakiegoś powodu nie mogą być wprowadzone. 

 

Leki stosowane w leczeniu ADHD zwiększają zazwyczaj ilość noradrenaliny lub/i dopaminy czyli substancji, których poziom w mózgu dziecka nadpobudliwego jest obniżony. Ponieważ obniżona aktywność noradrenaliny i dopaminy jest przyczyną występowania objawów nadpobudliwości, leki te łagodzą objawy ADHD. Nie usuwają jednak przyczyn nadpobudliwości i działają tylko tak długo jak długo są podawane. Mogą za to zapobiec wystąpieniu wielu niepożądanych następstw nadpobudliwości takich jak niechęć do szkoły, bardzo słabe wyniki w nauce, niska samoocena oraz uleganie wypadkom i kontuzjom z powodu nadmiernej impulsywności. Mogą pomóc dziecku nadpobudliwemu nadrobić zaległości w nauce i poprawić relacje z kolegami.

 

Jak mogą pomóc leki?

- dziecku będzie łatwiej skupić się podczas pracy i nauki

- zacznie do niego docierać to, co mówią inni

- łatwiej będzie mu zapanować nad swoją potrzebą ruchu i mówienia

- łatwiej mu będzie przez chwilę pomyśleć, zanim coś zrobi

 

Czego leki nie zmienią?

- leki nie zastąpią wychowania i nauczania

- nie spowodują, że przeciętny uczeń nagle zacznie dostawać piątki i szóstki

- nie zmniejszą agresji, jeśli ma ona inne podłoże niż impulsywność (np. gdy dziecko jest bite w domu)

- leki nie usuną dysleksji ani dysgrafii

 

 

 

 

 

 

 Pamiętaj:

• O lekach warto wiedzieć jak najwięcej, należy pytać o nie lekarza
• Jak wszystkie leki, preparaty stosowanie w ADHD mają różne działania niepożądane i mogą być przeciwwskazane u niektórych pacjentów
• Leki mogą być skuteczne tylko wtedy, gdy się je podaje systematycznie i zgodnie z zaleceniami lekarza
• Często efekt działania leków jest widoczny dopiero po kilku tygodniach od rozpoczęcia ich podawania
• Skuteczny i jednocześnie dobrze tolerowany może okazać się dopiero drugi, trzeci lub nawet czwarty lek
• Nie stwierdzono żeby leczenie farmakologiczne nadpobudliwości psychoruchowej  powodowało uzależnienie
• Nie ma dokładnej odpowiedzi na pytanie jak długo dziecko powinno być leczone. Wydaje się, że leczenie powinno trwać tak długo jak długo jest to niezbędne do zmniejszenia objawów ADHD 
• Dobrym czasem na stwierdzenie czy podawanie leków jest nadal konieczne są wakacje

Techniki pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole

Niektóre techniki pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole:

- właściwe usadowienie ucznia w klasie

- pobudzanie uwagi dziecka

- poprawianie zdolności słuchania

- skuteczne wydawanie poleceń

- kontrola notatek po zakończeniu zajęć

Oto sposoby postępowania, które pomagają realizować ten plan:

- obserwowanie wszystkich uczniów w klasie
- włączenie wszystkich uczniów do aktywnego udziału w lekcji
- opracowanie i przestrzeganie zasad zachowania się na lekcji
- wydawanie jasnych poleceń
- przekazywanie komunikatów zwrotnych dotyczących zachowania dziecka
- chwalenie za osiągnięcia

Właściwe usadowienie ucznia w klasie

- ławka nadpobudliwego dziecka usytuowana w pobliżu nauczyciela (jego biurka lub tablicy)

- dziecko posadzone plecami do reszty kolegów

- nigdy nie sadzamy dziecka z ADHD przy oknie

- w towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych przyjaciół)

- usadzenie z tyłu klasy, jeśli dziecko potrzebuje dużo przestrzeni (w takiej sytuacji nauczyciel co 5 minut podchodzi do ucznia i sprawdza jak postępuje praca)

- jasne określenie granic przestrzennych (ławka, przestrzeń gdzie dziecko może się poruszać)

Pobudzanie uwagi dziecka

- zadania i nauczane treści powinny być przekazywane w szybki, skrótowy, reporterski sposób

- powinny być też prezentowane w „małych dawkach”

- aby zmobilizować dziecko do skupienia się można wykorzystać zegarek albo kuchenny minutnik do odmierzania czasu, w którym ma być wykonane zadanie

- szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania zadań

- zamiast długich sesji ćwiczeniowych przygotowanie większej liczby krótszych i bardziej intensywnych okresów ćwiczeń

- urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących fragmentów ciekawszymi

- wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć je

- organizowanie aktywności angażujących ucznia jak np. czynna dyskusja

- ilustrowanie materiału schematami, podawanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych, wierszyków, powiedzonek

Poprawianie zdolności słuchania

- przygotowanie krótkich instrukcji, złożonych z prostych krótkich zdań

- powtarzanie instrukcji tak często jak to jest potrzebne

- nakłanianie uczniów do wielokrotnego powtarzania instrukcji po jej usłyszeniu - w ten sposób rozwija się umiejętność słuchania i zapamiętywania

- informowanie uczniów o tym, że komunikuje się ważne wiadomości (np. „to jest ważne, proszę słuchać”, „to będzie na sprawdzianie”, itp)

- korzystanie z pomocy wizualnych dla wzmocnienia przekazu ustnego

Skuteczne wydawanie poleceń

 - wybierz polecenie, na którym ci zależy i które jesteś gotowa wyegzekwować

- podejdź do dziecka

- zdobądź jego uwagę (dotknij go, spójrz w oczy, zawołaj po imieniu)

- wydaj jednoznaczne polecenie w 2-3 słowach

- powtórz polecenie tyle razy ile założyłaś, poproś by dziecko je powtórzyło

- dopilnuj wykonania polecenia (nie odchodź od dziecka zanim nie skończy)

Kontrola notatek po zakończeniu zajęć 

Warunkiem skutecznego współdziałania nauczycieli i rodziców jest między innymi przepływ informacji o tym, co działo się w szkole i jak dziecko ma się przygotować na kolejne zajęcia. Nauczyciel musi dopilnować, żeby notatki w zeszycie były kompletne, a w szczególności aby zawierały:  

- notatki z lekcji (jeśli dziecko nie jest w stanie jej zapisać może być skrócona)

- zapisaną pracę domową zarówno ustną jak i pisemną (jeśli nic nie jest zadane – formułę „nic do zrobienia”)

- informację o wszelkich nietypowych sytuacjach (np. planowana wycieczka, akademia na którą trzeba się ubrać odświętnie)

- datę sprawdzianu i wymagany zakres materiału

O czym należy pamiętać przy nauczaniu dziecka z nadpobudliwością?

O czym należy pamiętać przy nauczaniu dziecka z nadpobudliwością? 

• Objawy nie są winą dziecka. Nie są też winą rodziców, ani nauczycieli.
• Nadpobudliwość ma swoje uwarunkowania biologiczne. Tak, jak inne trudności szkolne, można ją leczyć, ale nie można wyleczyć. Umiejętne interwencje natomiast znacznie ułatwiają funkcjonowanie dziecka.
• Objawy ADHD trwają latami. Nie można żadnymi metodami terapeutycznymi doprowadzić do ich zniknięcia. Można natomiast poprawić funkcjonowanie dziecka pomimo ich obecności. To, że dobrze poradziliśmy sobie z objawami dzisiaj nie oznacza, że nie wystąpią one jutro. Musimy konsekwentnie stosować te same metody przez wiele lat.  
• ADHD nie jest brakiem umiejętności czy wiedzy – zasadniczym problemem są trudności z utrzymywaniem uwagi, motywacji i wysiłku na poziomie koniecznym do wykonywania różnych zadań lub powstrzymywania niepożądanych reakcji.  
• Dziecku nadpobudliwemu trudniej sprostać wymaganiom szkolnym i społecznym.Jego efektywność w wykonywaniu poleceń i organizacji działania jest co najmniej o 30% niższa od przeciętnej w grupie rówieśniczej. 

„Trudne prawdy” o pracy z dzieckiem nadpobudliwym: 

• Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele zaangażowania ze strony nauczyciela.
• Można z nim pracować tylko bezpośrednio, asystując mu.
• Indywidualizacja pracy z uczniem, to nie tylko mniejsze klasy, lecz także zmiana podejścia do ucznia

Pracując z dzieckiem nadpobudliwym warto:

• poświęcać mu dużo uwagi
• wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania
• stosować zrozumiałe dla dziecka reguły
• być konsekwentnym
• przekazywać proste i krótkie treści
• pomóc mu zorganizować świat wokół siebie
• stworzyć zrozumiały system nagród i kar
• kary i nagrody stosować natychmiast

Problemy szkolne dzieci z ADHD

ADHD jest to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi. Wyróżnia się trzy podtypy ADHD. Podtyp z dominującym brakiem koncentracji uwagi, z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej i podtyp mieszany, gdy obecne są zarówno brak koncentracji uwagi, jak i nadpobudliwość psychoruchowa.
Problem z brakiem koncentracji uwagi:

• dziecko takie często nie przywiązuje uwagi do szczegółów,
• ma trudności ze skupieniem uwagi przy rozwiązywaniu zadań lub w trakcie gier i zabaw,
• często sprawia wrażenie , że nie słucha tego, co się do niego mówi,
• często nie kończy zadań, nie finalizuje poleceń,
• ma trudności z organizacją zadań i zabaw,
• niechętnie angażuje się w działania, które wymagają długotrwałego wysiłku umysłowego,
• gubi rzeczy niezbędne do wykonania zadań lub do zabawy,
• łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych,
• często zapomina o codziennych zajęciach.

Problemy z nadaktywnościa lub impulsywnością:

• często wymachuje kończynami i wierci się w ławce,
• bez zezwolenia opuszcza ławkę w trakcie lekcji,
• często biega lub skacze w sytuacjach, gdy takie zachowanie jest niestosowne,
• ma trudności z zachowaniem ciszy,
• mówi za dużo,
• często ma trudności z doczekaniem na swoją kolej,
• stale jest „w ruchu”,
• często przerywa lub przeszkadza innym.

U wielu dzieci z ADHD występują również objawy innych problemów lub zaburzeń, takie jak zachowania opozycyjne, niepokój, depresją, dysleksja. Aby można było mówić o ADHD symptomy te muszą być obecne przed ukończeniem przez dziecko siedmiu lat i muszą spowodować upośledzenie społeczne lub szkolne przynajmniej w dwóch środowiskach (np. w domu i w szkole).

Przygotowując się do pracy z dzieckiem z ADHD należy pamiętać o tym, jak bardzo są one różne. Dlatego nie ma jednego „złotego środka” do zastosowania w klasie. Są jednak pewne czynniki podnoszące skuteczność klasy szkolnej jako właściwego środowiska dla dzieci z ADHD. Należą do nich struktura (przejrzyste reguły, wskazówki i oczekiwania), konkret (powtarzanie poleceń, wizualne wskazówki), motywacja(częste dodatnie wzmocnienia), interesujące lekcje.

Inne kłopoty towarzyszące ADHD

Nadpobudliwość psychoruchowa często nie jest jedynym problemem, z jakim muszą sobie radzić dzieci i ich rodzice. Na przykład, u dzieci z ADHD, częściej niż u ich rówieśników, mogą występowaćtiki oraz specyficzne trudności szkolne – dysgrafia, dysortografia, dysleksja, dyskalkulia. Poniżej wymieniono inne problemy, wystąpieniem których dzieci z ADHD są zagrożone bardziej niż ich rówieśnicy:

Niepowodzenia w nauce: 

- słabe wyniki w szkole

- zakończenie wykształcenia ponizej
  własnych możliwości intelektualnych

 

Problemy z zachowaniem:

- kłopoty z utrzymaniem się w szkole z powodu łamania panujących tam zasad

- zachowania opozycyjno-buntownicze

- zaburzenia zachowania

- osobowość antyspołeczna

 

Problemy emocjonalne - depresja
- zaburzenia lękowe

Zaburzenia funkcjonowania społecznego - wczesne, nieplanowane ciąże
- rozwód w życiu dorosłym

Inne: 

- uzależnienia od alkoholu, narkotyków, papierosów

 

Rozpoznanie nadpobudliwości psychoruchowej nie oznacza, że te problemy muszą wystąpić u Twojego dziecka. Dziecko należy jednak szczególnie wspierać i chronić, aby je przed nimi ustrzec.

Jak nauczyciel może rozpoznać ADHD u dziecka?

Chociaż każde dziecko z ADHD może prezentować nieco odmienny zestaw zachowań, wymieniamy te, które w ADHD obserwuje się najczęściej. Zastanów się, jak wiele z nich stanowi problem w Twoim domu:

TYPOWE ZACHOWANIA DZIECI

stale wierci się na krześle macha rękami i nogami raczej biega niż chodzi  ma kłopoty z pójściem spać ma kłopoty z zaśnięciem ma koszmary lub lęki nocne jest bardzo gadatliwe biega po całym domu psoci w szkole lub w domu dokucza innym dzieciom nieumyślnie psuje różne rzeczy ulega częstym urazom i wypadkom na krótko się koncentruje łatwo się rozprasza źle zapamiętuje szczegóły jest mniej poważane od rówieśników często gubi lub zapomina rzeczy nie znosi zmian wtrąca się do rozmowy dorosłych nie czeka na swoją kolej

trudno przewidzieć, co zrobi łatwo się zniechęca  łatwo i często się denerwuje chce natychmiastowej pochwały wydaje się, że nie słucha nie kończy czynności ma kłopoty z przestrzeganiem zasad jest nadwrażliwe na dźwięki  wszystkiego musi dotknąć bywa agresywne łatwo się potyka wpada na różne przedmioty nie potrafi się skupić na jednym śni na jawie nie przepisuje dokładnie z tablicy ma kłopoty z planowaniem nie kończy rozpoczętych zadań nie przewiduje niebezpieczeństw stara się przewodzić w grupie ma wieczny bałagan wokół siebie

Jeśli obserwujesz u  dziecka wiele z wymienionych zachowań, być może ma ono zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD).

Rozpoznanie ADHD  przez nauczyciela jest bardzo ważne.

Po pierwsze, daje to podstawę do stosowania  pewnych środków. Może także pozwolić dziecku na przyznanie dodatkowych przywilejów i specjalnego traktowania, które w normalnych warunkach by mu nie przysługiwały. Wiedza o ADHD pomaga dziecku uświadomić sobie, że nie jest głupie, nawet gdy ma trudności ze skupieniem uwagi lub wykonaniem szkolnego zadania.
O tym jak ważne jest rozpoznanie ADHD u dziecka w szkole i o tym co należy zrobić z taką diagnozą w filmie poniżej:

Diagnozowanie ADHD

Rozpoznanie ADHD nie jest ani łatwe ani szybkie. Opiera się w dużej mierze na obserwacji dziecka i doświadczeniu lekarza. Nie ma żadnego badania laboratoryjnego, które potwierdzałoby to rozpoznanie. Dodatkowo, ze względu na specyfikę zaburzenia oraz sytuację badania lekarskiego, dzieci mogą nie manifestować podstawowych objawów ADHD nie tylko w czasie pierwszej wizyty u lekarza, ale także podczas kolejnych spotkań.

Lekarz rozpoczyna proces diagnostyczny od wywiadu z rodzicami. Pyta między innymi o przebieg ciąży, porodu, rozwój dziecka, jego kontakty z rówieśnikami, sposób spędzania wolnego czasu i problemy szkolne. Powinien także zebrać informacje od nauczyciela znającego dziecko dłużej niż pół roku, najlepiej od wychowawcy klasy. Jeśli osobista forma kontaktu nie jest możliwa, warto poprosić o pisemną opinię ze szkoły oraz wypełnienie odpowiednich kwestionariuszy.

Kolejnym etapem stawiania diagnozy jest obserwacja zachowania dziecka. Niestety, objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej zmieniają się zależnie od otoczenia, w którym przebywa mały pacjent. Najczęściej nasilają się, gdy żądamy się od dziecka zachowania ciągłej uwagi, np. w czasie wysiłku umysłowego. Objawy mogą być słabo wyrażone lub znikać zupełnie w domu lub w warunkach badania w poradni.

Ważnym elementem badania lekarskiego jest rozmowa z  pacjentem, w tym również bez obecności rodziców. Pozwala ona lekarzowi zebrać ważne informacje o stanie psychicznym dziecka, a także zobaczyć jak dziecko się zachowuje, gdy nie nadzorują go rodzice.

Wzmożona aktywność ruchowa dziecka będąca jednym z kryteriów rozpoznania ADHD może być oceniana w czasie rozmowy lub obserwowana w specjalnie przygotowanym do tego celu pomieszczeniu, a także „mierzona” przy pomocy metod obiektywnych - np. elektronicznego pomiaru ruchów dłoni albo częstości i szybkości ruchów gałek ocznych. Zdolność do koncentracji uwagi jest oceniana w czasie rozmowy i obserwacji dziecka i również możemy ją zmierzyć np. przy pomocy komputerowego testu uwagi ciągłej. Badania te nie są niezbędne do postawienia prawidłowej diagnozy i nie są rutynowo wykonywane w poradniach.

Bardzo popularną metodą oceny zaburzeń typowych dla ADHD są skale i kwestionariusze diagnostyczne, czyli arkusze pytań przeznaczone dla nauczycieli i rodziców. W pełnej procedurze diagnostycznej powinny się znaleźć również testy psychologiczne do oceny inteligencji, zdolności reakcji, motoryki, mowy czynnej oraz zdolności rozwiązywania problemów. Mają one potwierdzić lub wykluczyć istnienie innych zaburzeń układu nerwowego dających podobne objawy jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej. W tym samym celu wykonuje się badanie pediatryczne i neurologiczne, a także ocenę słuchu i ostrości wzroku dziecka.

Kto może zdiagnozować ADHD?

Specjalista	Czy może zdiagnozować ADHD?	Czy może przepisać lek?	Czy może przeprowadzić psychoterapię?
psychiatria dziecięcy	TAK	TAK	TAK
psycholog	TAK	NIE	TAK
pediatra	TAK	TAK	NIE
neurolog	TAK	TAK	NIE

Powyższe metody uzupełniają się nawzajem, co nie oznacza, że brak dostępności niektórych uniemożliwia prawidłowe rozpoznanie ADHD. Doświadczony lekarz na pewno będzie się starał wykorzystać jak najwięcej z nich, aby mieć pewność, że stawia prawidłową diagnozę.

Przyczyny i objawy ADHD

 PRZYCZYNY

Mimo, że przyczyny i rozwój zespołu ADHD nie są jeszcze do końca wyjaśnione, badania naukowe wskazują na duży udział czynników genetycznych. Czynniki te wpływają na budowę i działanie struktur mózgowych i sposób przekazywania pobudzeń w centralnym systemie nerwowym.

Podatność na ADHD rośnie w miarę jak zwiększa się liczba niekorzystnych czynników środowiskowych działających na dziecko, takich jak komplikacje w okresie rozwoju płodowego albo toksyny obecne w pożywieniu i wdychanym powietrzu (np. ekspozycja na dym tytoniowy w czasie ciąży).

Pewne znaczenie przypisuje się także uwarunkowaniom psychologicznym (np. relacje miedzy rodzicami, rozwód rodziców) i psychospołecznym (jak np. częste zmiany miejsca zamieszkania albo trudna sytuacja w szkole). Inne czynniki takie jak rodzaj diety, alergie pokarmowe oraz astma, mimo, że same nie wywołują nadpobudliwości psychoruchowej mogą nasilać jej objawy.

Ponieważ zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest zaburzeniem w znacznym stopniu uwarunkowanym genetycznie, czyli przekazywanym z pokolenia na pokolenie, często obserwuje się rodzinne występowanie ADHD. Oznacza to, że prawdopodobieństwo wystąpienia ADHD u dzieci wzrasta jeśli rodzice (lub jedno z nich) mieli rozpoznaną nadpobudliwość psychoruchową. Ponadto, jeśli już mamy dziecko nadpobudliwe, wzrastają szanse, że kolejne dziecko również rozwinie zespół ADHD. Ponieważ nie znaleziono w ludzkim materiale genetycznym jednego miejsca odpowiedzialnego za powstawanie zespołu ADHD, mówi się, że jest on dziedziczony wielogenowo.

Obecność u dziecka genów odpowiedzialnych za wystąpienie zespołu ADHD powoduje nieprawidłowy przebieg procesów zachodzących w korze mózgowej i jądrach podkorowych. Stwierdzono, że u dzieci z ADHD płaty czołowe półkul mózgowych i ich połączenia z innymi strukturami mózgu pracują mniej wydajnie niż u dzieci zdrowych. Także obszary odpowiedzialne w mózgu za kojarzenie informacji słuchowych i wzrokowych funkcjonują słabiej u dzieci nadpobudliwych.

Na poziomie biochemicznym, u osób z ADHD dochodzi prawdopodobnie do osłabienia działania dwu substancji uczestniczących w przekazywaniu pobudzeń w układnie nerwowym (tak zwanych neuroprzekaźników): noradrenaliny i dopaminy. Leki stosowane w farmakoterapii ADHD modyfikują aktywność tych przekaźników w mózgu.

Przez wiele lat uważano, że przyczyną zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą być zaburzone relacje między członkami rodziny lub błędy wychowawcze popełnione przez rodziców. Współczesne badania naukowe nie potwierdzają tych poglądów. Można natomiast stwierdzić, że takie czynniki psychospołeczne jak trudna sytuacja rodzinna, brak stałych norm i zasad, impulsywność rodziców mogą nasilać objawy ADHD. Przeciwnie, w troskliwej, tolerancyjnej, przestrzegającej stałych zasad rodzinie, objawy dziecka z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej mogą być słabo wyrażone.



Szybkie tempo życia, zła sytuacja domowa oraz błędy wychowawcze rodziców i pedagogów są przyczyną nasilania się zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. 


OBJAWY


Objawy w sferze ruchowej
Z pierwszymi objawami wzmożonej aktywności ruchowej możemy spotkać się już w okresie niemowlęcym. Dzieci te są w ciągłym ruchu, kręcą się i wiercą, nie chodzą lecz biegają. Noszone na rękach wykonują obroty wokół własnej osi w wózku nie siedzą lecz podskakują i usiłują z niego wyjść. W okresie przedszkolnym preferują zabawy ruchowe z elementem gonitwy i siłowania. Często z powodu podejmowania niebezpiecznych działań ulegają złamaniom i skaleczeniom. Podczas oglądania filmów podskakują, klaszczą, wybiegają z pokoju i często zmieniają kanały w telewizorze. Określane są mianem wiercipięty i niezdary. Na skutek zaburzonej koordynacji ich ruchy są niezgrabne i nieekonomiczne. Występują trudności w kopaniu i łapaniu piłki, jak również w nauce jazdy na rowerze. W sferze motoryki małej dzieci mają problemy w wiązaniu sznurowadeł, zapinania guzików, często brzydko rysują, ich prace są wymięte i poplamione. Nie potrafią opanować umiejętności ładnego pisania. Dodatkowo mogą pojawić się ruchy związane z wyładowaniem tej potrzeby, takie jak ssanie palca, obgryzanie paznokci, zabawa włosami, czy też tiki nerwowe, czyli nagłe i mimowolne wyładowania ruchowe różnych grup mięśniowych, nie podlegające kontroli, na przykład: zaciskanie powiek, unoszenie brwi, chrząkanie, grymasy twarzy lub podrzucanie ramion. Jeżeli występują u dzieci w wieku przedszkolnym świadczą o poważnych zaburzeniach emocjonalnych. Do objawów sfery ruchowej należy również złe kierowanie własnej aktywności i nieustanne przechodzenie od jednej czynności do drugiej.  
Objawy w sferze poznawczej
W sferze poznawczej występuje u dzieci z nadpobudliwością charakterystyczny deficyt uwagi. Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo mają trudności w skupieniu się nad wykonywaniem jednej czynności, interesują się kilkoma rzeczami na raz. Jak pisze H. Spionek dzieci te nie są zdolne do dłużej trwającej równomiernej aktywności zarówno motorycznej jak i umysłowej, chociaż w krótkich momentach,,wyżu" psychicznego są zdolne do pełnej umysłowej mobilizacji.  W kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi nie przestrzegają umów, w rozmowie są chaotyczne i często zmieniają jej temat. Charakterystyczny dla wszystkich dzieci nadpobudliwych jest wzmożony odruch orientacyjny objawiający się reagowaniem na wszelkie zewnętrzne bodźce. W wieku przedszkolnym utrudnia to udział w grach, zabawach i zajęciach a także sprawia trudność w oczekiwaniu na swoją kolejkę w różnych sytuacjach. Gadatliwość, pochopność i pobieżność myślenia dziecka z zespołem hiperkinetycznym prowadzi do pojawienia się nieprzemyślanych odpowiedzi, (często jeszcze przed wysłuchaniem pytania) i nieprawidłowym rozwiązaniem zadań. Dzieci nadpobudliwe mają trudności w myśleniu systematycznym, planowaniu i organizowaniu zajęć, a także w wypełnianiu codziennych obowiązków. Impulsywność i rozkojarzenie sprawia, że gubią swoje rzeczy i nie mogą przystąpić do zaplanowanych działań (np. odrabiania lekcji). Deficyt uwagi, wzmożony odruch orientacyjny utrudniają prawidłowe funkcjonowanie dziecka. Psychologowie podkreślają jednak, że możliwości intelektualne, poziom myślenia i rozumowania dziecka nadpobudliwego nie odbiega zazwyczaj od normy dla danego wieku. W wielu badaniach pokazano, że osiągnięcia szkolne dzieci nadpobudliwych są poniżej ich potencjalnych możliwości.
Objawy w sferze emocjonalnej
Zaburzenia rozwoju ruchowego i poznawczego wpływają na prawidłowe funkcjonowanie sfery emocjonalnej i społecznej. Do objawów nadpobudliwości psychoruchowej zaliczamy nadmierną reaktywność emocjonalną widoczną w nieopanowaniu, wzmożonej ekspresji uczuć oraz zwiększonej wrażliwości emocjonalnej na bodźce płynące z otoczenia. U małych dzieci widoczna jest drażliwość, trudność w zasypianiu, mniejsze zapotrzebowanie na sen i często zaburzenie łaknienia. W zespole nadpobudliwości psychoruchowej zaobserwować możemy reakcje nieadekwatne do bodźca, a także pobudliwość emocjonalną powodującą wybuchy złości, zachowania impulsywnego i agresywności lub też postawę lękowa, płaczliwość i nadwrażliwość. Niedojrzałość emocjonalna sprawia, że dzieci te są uparte, niecierpliwe i nietolerancyjne. Łatwo ulegają sugestii i wpływom innych. Nie potrafią wyciągać wniosków z własnych doświadczeń, co prowadzi do niskiego poczucia pewności siebie a w konsekwencji do zaniżonej samooceny. Ich odporność na sytuacje trudne jest bardzo niska, dlatego po nieudanych próbach rezygnują z podejmowania dalszych etapów działań, tracą zapał lub wykonują zadanie chaotycznie. Nie potrafią czekać, chcą być chwalone natychmiast. Przedszkole jest dla dzieci nadpobudliwych miejscem, w którym niekiedy po raz pierwszy muszą przestrzegać reguł panujących w grupie. Na skutek dużej ruchliwości, niemożności skupienia się i braku wytrwałości w zabawie mają problemy w dostosowywaniu się do zajęć grupowych i w przestrzeganiu norm, chociaż są one im znane. Dzieci nadpobudliwe często wchodzą w konflikty z rówieśnikami co powoduje złe funkcjonowanie w sferze społecznej. Mają również większe szanse od swoich rówieśników bycia odrzucanym lub stania się kozłem ofiarnym. Ogólnie można stwierdzić, że w sferze emocjonalnej dzieci nadpobudliwe psychoruchowo charakteryzują się niedojrzałością emocjonalną, reakcje emocjonalne powstają u nich szybciej i odznaczają się dużą siłą i intensywnością oraz żywą ekspresją.

Nadpobudliwość może przejawiać się w trzech sferach: ruchowej, poznawczej i emocjonalnej. U dzieci może równocześnie występować w dwóch, trzech sferach lub tylko w jednej.

Czym jest ADHD ?

 ADHD

             Aby wyjaśnić, czym  jest ADHD posłużę się definicją z książki Lindy J. Pfiffner Wszystko o ADHD: ,,ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, jest określeniem diagnostycznym opisującym zróżnicowaną grupę dzieci przejawiających problemy związane z brakiem koncentracji uwagi lub skłonnością do rozpraszania uwagi, które często idą w parze z impulsywnością i nadaktywnością". Dalej czytamy, że Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne traktują ADHD jako poważny problem dotyczący rocznie wielu tysięcy uczniów.
          Dla ADHD charakterystyczne jest występowanie trzech grup objawów nadruchliwości, impulsywności, oraz zaburzeń uwagi. Zwykle objawy są wyraźnie widoczne już między 5 a 7 rokiem życia, ale bywa, że rodzice zwracają na nie uwage dopiero, gdy dziecko rozpocznie naukę w szkole.

Pamiętaj: ADHD nie jest zaraźliwy, ani też nie jest zależny od woli dziecka.  Nikt nie jest winny spowodowania ADHD. Jest to neurologiczna przypadłość, która wymaga szczególnego traktowania ze strony nauczycieli i rodziców. Nie jest znana żadna terapia, która pozwoliłaby wyleczyć ADHD, ale nauczyciel może stosować strategie, które spróbujemy opisać w następnych postach, aby pomóc dzieciom, których problem ten dotyczy, w osiąganiu sukcesów w szkole.


ADHD w trakcie życia osoby

Przedszkole. 
Pierwszą oznaką ADHD jest zazwyczaj wysoka aktywność, z którą wiąże się potrzeba nieustannego nadzoru w okresie przedszkolnym. Takie dzieci są nieustannie w ruchu, często wpadają w tarapaty, a niepowodzenia są u nich przyczyna wielu frustracji. Zabezpieczenie domu przed skutkami ich aktywności jest w zasadzie niezbędne i stosowane znacznie częściej niż w przypadku dziecka w tym samym wieku.






 Szkoła podstawowa.

Niekiedy, zwłaszcza w łagodniejszych przypadkach i przy braku nadaktywności, ADHD nie zostaje rozpoznany przed osiągnięciem wieku szkolnego. Dopiero w obliczu konieczności dostosowania się do szkolnych obyczajów i reguł nierozpoznana przypadłość wychodzi na jaw. W tym okresie ADHD występuje w swojej prototypowej formie. Zadania domowe są często niedokończone, oceny semestralne zazwyczaj niezadowalające, a odrzucanie przez rówieśników bywa normą. Dziecko przejawia trudności ze spełnieniem podstawowych wymagań szkolnych np. dostosowaniem się do reguł panujących w klasie.

Wiele nazw na określenie ADHD

W ciągu ostatnich 30-40 lat lekarze, mając na myśli zespół objawów charakterystycznych dla nadpobudliwości psychoruchowej, posługiwali się różnymi określeniami. Z tego powodu można się spotkać w piśmiennictwie z wieloma terminami używanymi w odniesieniu do zespołu ADHD:

- zespół nadpobudliwości psychoruchowej
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi
- zespół hiperkinetyczny wieku dziecięcego
- zespół nadruchliwości
- zespół minimalnego uszkodzenia mózgu
- zespół minimalnej dysfunkcji mózgu
- zespół zaburzeń hiperkinetyczno – odruchowych
- zaburzenie z deficytem uwagi i hiperaktywnością
- nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi
- lekka encefalopatia
- wczesnodziecięcy zespół psychoorganiczny
- ZDUN – zespół deficytu uwagi i nadruchliwości

Niektóre z tych określeń brzmią groźnie gdy je czytamy, gdyż sugerują, że nadpobudliwość psychoruchowa jest związana z uszkodzeniem mózgu. Tak przypuszczano jeszcze kilkadziesiąt lat temu, gdy nie były dostępne nowoczesne  metody badania układu nerwowego. Obecnie na szczęście, wiemy już, że w zdecydowanej większości przypadków,ADHD nie jest wynikiem  uszkodzenia tkanki mózgowej.

W polskim piśmiennictwie medycznym używa się obecnie dwu nazw: amerykańskiej - Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, oraz europejskiej - Hyperkinetic Disorder, czyli zespół hiperkinetyczny lub zaburzenia hiperkinetyczne.