zachowanie dziecka z ADHD

Leczenie

 Leczenie nadpobudliwości psychoruchowej jest wielokierunkowe, zwykle trwa wiele lat i czynnie angażuje lekarza, rodzinę i szkołę pacjenta. Dzieci, u których zastosowano więcej rodzajów terapii lepiej funkcjonują po 1-3 latach leczenia niż dzieci, u których ograniczono się tylko do jednego rodzaju działań.

 

Zwykle stosuje się co najmniej wyjaśnianie istoty zaburzenia, poradnictwo w dziedzinie metod wychowawczych i naukę postępowania z dzieckiem. Często działaniami edukacyjnymi obejmuje się także nauczycieli i opiekunów szkolnych dziecka. W indywidualnych przypadkach stosuje się psychoterapię indywidualną dziecka lub rodzinną.

 

Jeśli przy pomocy tych metod nie udaje się osiągnąć poprawy, lekarz proponuje zastosowanie leków.

 

W zespole terapeutycznym oprócz lekarza psychiatry powinien znaleźć się psycholog i pedagog. Taki zespół powinien mieć możliwość stałego kontaktu z rodzicami dziecka i szkołą.

Stosowanie leków w ADHD



W leczeniu zespołu nadpobudliwości nie należy ograniczać się do samego podawania leków, ponieważ nie są one w stanie zmienić wszystkich aspektów funkcjonowania dziecka z ADHD. Niemniej długotrwała, bezpieczna i skuteczna farmakoterapia przynosi znaczne korzyści. Powinno się ją stosować u dzieci, u których sama korekta metod wychowawczych a także inne oddziaływania nie przynoszą oczekiwanych efektów lub z jakiegoś powodu nie mogą być wprowadzone. 

 

Leki stosowane w leczeniu ADHD zwiększają zazwyczaj ilość noradrenaliny lub/i dopaminy czyli substancji, których poziom w mózgu dziecka nadpobudliwego jest obniżony. Ponieważ obniżona aktywność noradrenaliny i dopaminy jest przyczyną występowania objawów nadpobudliwości, leki te łagodzą objawy ADHD. Nie usuwają jednak przyczyn nadpobudliwości i działają tylko tak długo jak długo są podawane. Mogą za to zapobiec wystąpieniu wielu niepożądanych następstw nadpobudliwości takich jak niechęć do szkoły, bardzo słabe wyniki w nauce, niska samoocena oraz uleganie wypadkom i kontuzjom z powodu nadmiernej impulsywności. Mogą pomóc dziecku nadpobudliwemu nadrobić zaległości w nauce i poprawić relacje z kolegami.

 

Jak mogą pomóc leki?

- dziecku będzie łatwiej skupić się podczas pracy i nauki

- zacznie do niego docierać to, co mówią inni

- łatwiej będzie mu zapanować nad swoją potrzebą ruchu i mówienia

- łatwiej mu będzie przez chwilę pomyśleć, zanim coś zrobi

 

Czego leki nie zmienią?

- leki nie zastąpią wychowania i nauczania

- nie spowodują, że przeciętny uczeń nagle zacznie dostawać piątki i szóstki

- nie zmniejszą agresji, jeśli ma ona inne podłoże niż impulsywność (np. gdy dziecko jest bite w domu)

- leki nie usuną dysleksji ani dysgrafii

 

 

 

 

 

 

 Pamiętaj:

• O lekach warto wiedzieć jak najwięcej, należy pytać o nie lekarza
• Jak wszystkie leki, preparaty stosowanie w ADHD mają różne działania niepożądane i mogą być przeciwwskazane u niektórych pacjentów
• Leki mogą być skuteczne tylko wtedy, gdy się je podaje systematycznie i zgodnie z zaleceniami lekarza
• Często efekt działania leków jest widoczny dopiero po kilku tygodniach od rozpoczęcia ich podawania
• Skuteczny i jednocześnie dobrze tolerowany może okazać się dopiero drugi, trzeci lub nawet czwarty lek
• Nie stwierdzono żeby leczenie farmakologiczne nadpobudliwości psychoruchowej  powodowało uzależnienie
• Nie ma dokładnej odpowiedzi na pytanie jak długo dziecko powinno być leczone. Wydaje się, że leczenie powinno trwać tak długo jak długo jest to niezbędne do zmniejszenia objawów ADHD 
• Dobrym czasem na stwierdzenie czy podawanie leków jest nadal konieczne są wakacje

Techniki pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole

Niektóre techniki pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole:

- właściwe usadowienie ucznia w klasie

- pobudzanie uwagi dziecka

- poprawianie zdolności słuchania

- skuteczne wydawanie poleceń

- kontrola notatek po zakończeniu zajęć

Oto sposoby postępowania, które pomagają realizować ten plan:

- obserwowanie wszystkich uczniów w klasie
- włączenie wszystkich uczniów do aktywnego udziału w lekcji
- opracowanie i przestrzeganie zasad zachowania się na lekcji
- wydawanie jasnych poleceń
- przekazywanie komunikatów zwrotnych dotyczących zachowania dziecka
- chwalenie za osiągnięcia

Właściwe usadowienie ucznia w klasie

- ławka nadpobudliwego dziecka usytuowana w pobliżu nauczyciela (jego biurka lub tablicy)

- dziecko posadzone plecami do reszty kolegów

- nigdy nie sadzamy dziecka z ADHD przy oknie

- w towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych przyjaciół)

- usadzenie z tyłu klasy, jeśli dziecko potrzebuje dużo przestrzeni (w takiej sytuacji nauczyciel co 5 minut podchodzi do ucznia i sprawdza jak postępuje praca)

- jasne określenie granic przestrzennych (ławka, przestrzeń gdzie dziecko może się poruszać)

Pobudzanie uwagi dziecka

- zadania i nauczane treści powinny być przekazywane w szybki, skrótowy, reporterski sposób

- powinny być też prezentowane w „małych dawkach”

- aby zmobilizować dziecko do skupienia się można wykorzystać zegarek albo kuchenny minutnik do odmierzania czasu, w którym ma być wykonane zadanie

- szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania zadań

- zamiast długich sesji ćwiczeniowych przygotowanie większej liczby krótszych i bardziej intensywnych okresów ćwiczeń

- urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących fragmentów ciekawszymi

- wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć je

- organizowanie aktywności angażujących ucznia jak np. czynna dyskusja

- ilustrowanie materiału schematami, podawanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych, wierszyków, powiedzonek

Poprawianie zdolności słuchania

- przygotowanie krótkich instrukcji, złożonych z prostych krótkich zdań

- powtarzanie instrukcji tak często jak to jest potrzebne

- nakłanianie uczniów do wielokrotnego powtarzania instrukcji po jej usłyszeniu - w ten sposób rozwija się umiejętność słuchania i zapamiętywania

- informowanie uczniów o tym, że komunikuje się ważne wiadomości (np. „to jest ważne, proszę słuchać”, „to będzie na sprawdzianie”, itp)

- korzystanie z pomocy wizualnych dla wzmocnienia przekazu ustnego

Skuteczne wydawanie poleceń

 - wybierz polecenie, na którym ci zależy i które jesteś gotowa wyegzekwować

- podejdź do dziecka

- zdobądź jego uwagę (dotknij go, spójrz w oczy, zawołaj po imieniu)

- wydaj jednoznaczne polecenie w 2-3 słowach

- powtórz polecenie tyle razy ile założyłaś, poproś by dziecko je powtórzyło

- dopilnuj wykonania polecenia (nie odchodź od dziecka zanim nie skończy)

Kontrola notatek po zakończeniu zajęć 

Warunkiem skutecznego współdziałania nauczycieli i rodziców jest między innymi przepływ informacji o tym, co działo się w szkole i jak dziecko ma się przygotować na kolejne zajęcia. Nauczyciel musi dopilnować, żeby notatki w zeszycie były kompletne, a w szczególności aby zawierały:  

- notatki z lekcji (jeśli dziecko nie jest w stanie jej zapisać może być skrócona)

- zapisaną pracę domową zarówno ustną jak i pisemną (jeśli nic nie jest zadane – formułę „nic do zrobienia”)

- informację o wszelkich nietypowych sytuacjach (np. planowana wycieczka, akademia na którą trzeba się ubrać odświętnie)

- datę sprawdzianu i wymagany zakres materiału

O czym należy pamiętać przy nauczaniu dziecka z nadpobudliwością?

O czym należy pamiętać przy nauczaniu dziecka z nadpobudliwością? 

• Objawy nie są winą dziecka. Nie są też winą rodziców, ani nauczycieli.
• Nadpobudliwość ma swoje uwarunkowania biologiczne. Tak, jak inne trudności szkolne, można ją leczyć, ale nie można wyleczyć. Umiejętne interwencje natomiast znacznie ułatwiają funkcjonowanie dziecka.
• Objawy ADHD trwają latami. Nie można żadnymi metodami terapeutycznymi doprowadzić do ich zniknięcia. Można natomiast poprawić funkcjonowanie dziecka pomimo ich obecności. To, że dobrze poradziliśmy sobie z objawami dzisiaj nie oznacza, że nie wystąpią one jutro. Musimy konsekwentnie stosować te same metody przez wiele lat.  
• ADHD nie jest brakiem umiejętności czy wiedzy – zasadniczym problemem są trudności z utrzymywaniem uwagi, motywacji i wysiłku na poziomie koniecznym do wykonywania różnych zadań lub powstrzymywania niepożądanych reakcji.  
• Dziecku nadpobudliwemu trudniej sprostać wymaganiom szkolnym i społecznym.Jego efektywność w wykonywaniu poleceń i organizacji działania jest co najmniej o 30% niższa od przeciętnej w grupie rówieśniczej. 

„Trudne prawdy” o pracy z dzieckiem nadpobudliwym: 

• Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele zaangażowania ze strony nauczyciela.
• Można z nim pracować tylko bezpośrednio, asystując mu.
• Indywidualizacja pracy z uczniem, to nie tylko mniejsze klasy, lecz także zmiana podejścia do ucznia

Pracując z dzieckiem nadpobudliwym warto:

• poświęcać mu dużo uwagi
• wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania
• stosować zrozumiałe dla dziecka reguły
• być konsekwentnym
• przekazywać proste i krótkie treści
• pomóc mu zorganizować świat wokół siebie
• stworzyć zrozumiały system nagród i kar
• kary i nagrody stosować natychmiast

Problemy szkolne dzieci z ADHD

ADHD jest to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi. Wyróżnia się trzy podtypy ADHD. Podtyp z dominującym brakiem koncentracji uwagi, z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej i podtyp mieszany, gdy obecne są zarówno brak koncentracji uwagi, jak i nadpobudliwość psychoruchowa.
Problem z brakiem koncentracji uwagi:

• dziecko takie często nie przywiązuje uwagi do szczegółów,
• ma trudności ze skupieniem uwagi przy rozwiązywaniu zadań lub w trakcie gier i zabaw,
• często sprawia wrażenie , że nie słucha tego, co się do niego mówi,
• często nie kończy zadań, nie finalizuje poleceń,
• ma trudności z organizacją zadań i zabaw,
• niechętnie angażuje się w działania, które wymagają długotrwałego wysiłku umysłowego,
• gubi rzeczy niezbędne do wykonania zadań lub do zabawy,
• łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych,
• często zapomina o codziennych zajęciach.

Problemy z nadaktywnościa lub impulsywnością:

• często wymachuje kończynami i wierci się w ławce,
• bez zezwolenia opuszcza ławkę w trakcie lekcji,
• często biega lub skacze w sytuacjach, gdy takie zachowanie jest niestosowne,
• ma trudności z zachowaniem ciszy,
• mówi za dużo,
• często ma trudności z doczekaniem na swoją kolej,
• stale jest „w ruchu”,
• często przerywa lub przeszkadza innym.

U wielu dzieci z ADHD występują również objawy innych problemów lub zaburzeń, takie jak zachowania opozycyjne, niepokój, depresją, dysleksja. Aby można było mówić o ADHD symptomy te muszą być obecne przed ukończeniem przez dziecko siedmiu lat i muszą spowodować upośledzenie społeczne lub szkolne przynajmniej w dwóch środowiskach (np. w domu i w szkole).

Przygotowując się do pracy z dzieckiem z ADHD należy pamiętać o tym, jak bardzo są one różne. Dlatego nie ma jednego „złotego środka” do zastosowania w klasie. Są jednak pewne czynniki podnoszące skuteczność klasy szkolnej jako właściwego środowiska dla dzieci z ADHD. Należą do nich struktura (przejrzyste reguły, wskazówki i oczekiwania), konkret (powtarzanie poleceń, wizualne wskazówki), motywacja(częste dodatnie wzmocnienia), interesujące lekcje.

Inne kłopoty towarzyszące ADHD

Nadpobudliwość psychoruchowa często nie jest jedynym problemem, z jakim muszą sobie radzić dzieci i ich rodzice. Na przykład, u dzieci z ADHD, częściej niż u ich rówieśników, mogą występowaćtiki oraz specyficzne trudności szkolne – dysgrafia, dysortografia, dysleksja, dyskalkulia. Poniżej wymieniono inne problemy, wystąpieniem których dzieci z ADHD są zagrożone bardziej niż ich rówieśnicy:

Niepowodzenia w nauce: 

- słabe wyniki w szkole

- zakończenie wykształcenia ponizej
  własnych możliwości intelektualnych

 

Problemy z zachowaniem:

- kłopoty z utrzymaniem się w szkole z powodu łamania panujących tam zasad

- zachowania opozycyjno-buntownicze

- zaburzenia zachowania

- osobowość antyspołeczna

 

Problemy emocjonalne - depresja
- zaburzenia lękowe

Zaburzenia funkcjonowania społecznego - wczesne, nieplanowane ciąże
- rozwód w życiu dorosłym

Inne: 

- uzależnienia od alkoholu, narkotyków, papierosów

 

Rozpoznanie nadpobudliwości psychoruchowej nie oznacza, że te problemy muszą wystąpić u Twojego dziecka. Dziecko należy jednak szczególnie wspierać i chronić, aby je przed nimi ustrzec.

Jak nauczyciel może rozpoznać ADHD u dziecka?

Chociaż każde dziecko z ADHD może prezentować nieco odmienny zestaw zachowań, wymieniamy te, które w ADHD obserwuje się najczęściej. Zastanów się, jak wiele z nich stanowi problem w Twoim domu:

TYPOWE ZACHOWANIA DZIECI

stale wierci się na krześle macha rękami i nogami raczej biega niż chodzi  ma kłopoty z pójściem spać ma kłopoty z zaśnięciem ma koszmary lub lęki nocne jest bardzo gadatliwe biega po całym domu psoci w szkole lub w domu dokucza innym dzieciom nieumyślnie psuje różne rzeczy ulega częstym urazom i wypadkom na krótko się koncentruje łatwo się rozprasza źle zapamiętuje szczegóły jest mniej poważane od rówieśników często gubi lub zapomina rzeczy nie znosi zmian wtrąca się do rozmowy dorosłych nie czeka na swoją kolej

trudno przewidzieć, co zrobi łatwo się zniechęca  łatwo i często się denerwuje chce natychmiastowej pochwały wydaje się, że nie słucha nie kończy czynności ma kłopoty z przestrzeganiem zasad jest nadwrażliwe na dźwięki  wszystkiego musi dotknąć bywa agresywne łatwo się potyka wpada na różne przedmioty nie potrafi się skupić na jednym śni na jawie nie przepisuje dokładnie z tablicy ma kłopoty z planowaniem nie kończy rozpoczętych zadań nie przewiduje niebezpieczeństw stara się przewodzić w grupie ma wieczny bałagan wokół siebie

Jeśli obserwujesz u  dziecka wiele z wymienionych zachowań, być może ma ono zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD).

Rozpoznanie ADHD  przez nauczyciela jest bardzo ważne.

Po pierwsze, daje to podstawę do stosowania  pewnych środków. Może także pozwolić dziecku na przyznanie dodatkowych przywilejów i specjalnego traktowania, które w normalnych warunkach by mu nie przysługiwały. Wiedza o ADHD pomaga dziecku uświadomić sobie, że nie jest głupie, nawet gdy ma trudności ze skupieniem uwagi lub wykonaniem szkolnego zadania.
O tym jak ważne jest rozpoznanie ADHD u dziecka w szkole i o tym co należy zrobić z taką diagnozą w filmie poniżej: